độ đạm: không có một công thức chung cho tất cả!

Chia sẻ nội dung:

Độ đạm - Protein là thành phần chính cấu tạo nên cơ thịt, các cơ quan nội tạng, enzyme, hormone và hỗ trợ hệ miễn dịch của tôm, cá.

Nói một cách đơn giản, không có protein, vật nuôi không thể lớn lên, phát triển và chống lại bệnh tật. Do tôm cá không thể tự tổng hợp được đa số axit amin thiết yếu (những đơn vị nhỏ cấu thành protein), bắt buộc phải hấp thu từ nguồn thức ăn bên ngoài.

Nhu cầu đạm: Không có một công thức chung cho tất cả

Một trong những sai lầm phổ biến nhất là áp dụng một loại thức ăn có độ đạm duy nhất cho suốt vụ nuôi. Nhu cầu protein của tôm cá thay đổi rất lớn tùy thuộc vào loài, và quan trọng hơn là giai đoạn phát triển:

Giai đoạn	Đặc điểm	Tôm thẻ chân trắng	Tôm sú	Cá tra	Cá rô phi
Con giống (Post/Bột/Ấu trùng)	Xây dựng cơ thể, phát triển cơ quan, nhu cầu protein rất cao	40 – 50 % (tối thiểu <3g)	42 – 48 % (tối thiểu <3g)	36 – 39 % (cá 5-50g)	40 – 50 %
Tăng trưởng (Tôm thịt/Cá lứa)	Ưu tiên tích lũy cơ thịt, giảm dần protein khi năng lượng tăng.	33 – 40 % (trên 12 g)	38 – 42 % (10–30 g)	28 – 32 % (50–500 g)	34 – 40 % (50–200 g)
Về đích (Vỗ béo / Gần thu hoạch )	Tích lũy năng lượng (mỡ), giảm protein để tránh lãng phí và tiết kiệm chi phí.	30 – 35 % (tôm > 20 g)	35 – 38 % (tôm > 30 g)	24 – 28 % (cá > 500 g)	28 – 32 % (cá > 500 g)

Chất lượng hơn số lượng

Chỉ số độ đạm thô (%) trên bao bì thức ăn chỉ cho biết tổng lượng protein, nhưng không nói lên chất lượng của nó. Giá trị thực sự của protein nằm ở sự cân bằng của các axit amin thiết yếu - những loại mà tôm cá bắt buộc phải lấy từ thức ăn (như Lysine, Methionine). Cơ thể tôm cá chỉ có thể tạo ra cơ thịt cho đến khi một axit amin thiết yếu nào đó bị cạn kiệt, dù cho các axit amin khác có dư thừa bao nhiêu cũng trở nên vô ích. Đây là lý do tại sao một loại thức ăn có độ đạm 35% nhưng được cân đối hoàn hảo về axit amin có thể cho hiệu quả tăng trưởng tốt hơn loại 40% nhưng lại thiếu hụt một axit amin then chốt. Việc chỉ chạy theo % đạm thô mà không quan tâm đến sự cân bằng này chính là khởi đầu của sự lãng phí.

Hệ lụy từ việc mất cân bằng đạm

Việc cung cấp protein không phù hợp, dù là thiếu hay thừa, đều để lại những hậu quả tiêu cực cho cả vật nuôi và môi trường ao.

Nếu thiếu đạm, hậu quả gần như có thể thấy ngay lập tức. Tôm cá sẽ còi cọc, chậm lớn, hệ số chuyển đổi thức ăn (FCR) tăng vọt do chúng phải ăn nhiều hơn để bù đắp cho sự thiếu hụt dinh dưỡng. Quan trọng hơn, một cơ thể suy dinh dưỡng sẽ có hệ miễn dịch yếu kém, trở nên mẫn cảm với các tác nhân gây bệnh cơ hội và dễ chết khi điều kiện môi trường có biến động. Đây là con đường ngắn nhất dẫn đến một vụ nuôi thất bại về năng suất.

Mặt khác, tình trạng thừa đạm, một thực tế thường xảy ra do tâm lý "thúc cho nhanh lớn" của người nuôi, lại mang đến những vấn đề tiêu cực âm thầm nhưng sâu sắc hơn. Trước hết, đó là một sự lãng phí tài chính trực tiếp. Protein là thành phần đắt đỏ nhất trong công thức thức ăn, và mỗi phần trăm đạm dư thừa không được cơ thể vật nuôi hấp thụ để tổng hợp thành cơ thịt đều là tiền của người nuôi bị vứt xuống ao. Lượng protein vượt ngưỡng nhu cầu sẽ bị cơ thể chuyển hóa thành năng lượng hoặc đào thải ra ngoài môi trường nước.

Đây chính là lúc vấn đề môi trường nảy sinh và tạo thành một vòng luẩn quẩn. Lượng protein dư thừa được tôm cá bài tiết ra môi trường dưới dạng các hợp chất chứa nitơ, chủ yếu là khí amoniac (NH₃) cực độc. Chỉ một phần nhỏ nitơ trong thức ăn được chuyển hóa thành sinh khối, phần còn lại tích tụ trong ao nuôi, làm suy thoái nhanh chất lượng nước. Nồng độ NH₃ và sau đó là nitrit (NO₂) tăng cao sẽ gây ngộ độc mãn tính cho vật nuôi, làm chúng stress, giảm ăn và tăng nguy cơ mắc các bệnh về gan tụy, đường ruột. Hơn nữa, lượng nitơ dư thừa còn là nguồn dinh dưỡng màu mỡ cho tảo độc bùng phát, gây thiếu oxy nghiêm trọng vào ban đêm và làm biến động pH, tạo một môi trường sống khắc nghiệt dễ gây ra dịch bệnh hàng loạt.

Vì vậy, cách tiếp cận hiện đại và bền vững trong nuôi trồng thủy sản thâm canh không còn chỉ tập trung vào tổng hàm lượng đạm thô. Thay vào đó, ngành công nghiệp đang hướng tới các khái niệm tiên tiến hơn như "đạm tiêu hóa" và "protein lý tưởng", tức là chú trọng vào chất lượng, khả năng hấp thụ và sự cân bằng của các axit amin thiết yếu. Một khẩu phần ăn có độ đạm vừa phải nhưng có tỷ lệ tiêu hóa cao và công thức axit amin cân đối sẽ mang lại hiệu quả vượt trội so với thức ăn có độ đạm thô cao nhưng nguồn nguyên liệu kém chất lượng.

Tóm lại, độ đạm trong thức ăn thủy sản đóng một vai trò trung tâm không thể phủ nhận, nhưng nó đòi hỏi một sự quản lý thông minh và khoa học. Việc cung cấp đúng loại đạm, đủ số lượng và phù hợp với từng giai đoạn phát triển không chỉ là con đường để tối ưu hóa tốc độ tăng trưởng và tối đa hóa lợi nhuận kinh tế, mà còn là một hành động có trách nhiệm để bảo vệ môi trường ao nuôi, giảm thiểu rủi ro dịch bệnh và hướng tới một ngành nuôi trồng thủy sản bền vững trong tương lai.