Chia sẻ nội dung:
Viêm ruột là một trong những bệnh phổ biến trên tôm nuôi, làm suy giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng, khiến tôm ăn kém, chậm lớn, còi cọc, và dễ mắc các bệnh cơ hội khác.
Nếu không kiểm soát kịp thời, bệnh có thể gây tỷ lệ hao hụt cao và thiệt hại kinh tế lớn cho người nuôi.
Nguyên nhân gây viêm ruột trên tôm
Nguyên nhân gây viêm ruột trên tôm thường liên quan đến 3 yếu tố: sinh học, dinh dưỡng và môi trường. Dưới đây là chi tiết cụ thể hơn từ các nghiên cứu và kinh nghiệm nuôi trồng:
1. Viêm ruột trên tôm do nguyên nhân sinh học
Vi khuẩn gây bệnh, đặc biệt là nhóm Vibrio spp., là tác nhân chính gây viêm và xuất huyết đường ruột. Vi khuẩn này xâm nhập qua thức ăn hoặc nước, tiết độc tố phá hủy niêm mạc ruột, dẫn đến tôm bỏ ăn và đường ruột trống.
Nội ký sinh trùng như Enterocytozoon hepatopenaei (EHP) gây teo gan tụy, gián tiếp ảnh hưởng đến đường ruột bằng cách làm suy giảm hệ miễn dịch.
Virus: Một số loại virus làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến tôm dễ mắc viêm ruột thứ phát.
2. Viêm ruột trên tôm do nguyên nhân dinh dưỡng
Thức ăn kém chất lượng: Bị ẩm mốc, chứa độc tố nấm (như aflatoxin) hoặc hết hạn sử dụng, dẫn đến rối loạn tiêu hóa và viêm ruột.
Thức ăn dư thừa: Cho ăn dư thừa khiến thức ăn phân hủy trong ao, tạo môi trường cho vi khuẩn Vibrio phát triển mạnh.
Khẩu phần mất cân đối: Cho ăn thiếu dinh dưỡng, thiếu vitamin, khoáng chất hoặc hàm lượng xơ cao, làm suy yếu hệ tiêu hóa của tôm.
3. Viêm ruột trên tôm do nguyên nhân môi trường
Biến động đột ngột về pH (lý tưởng 7.5-8.5), độ mặn (15-25 ppt), nhiệt độ (28-32°C), gây stress và tổn thương niêm mạc ruột.
Khí độc cao như NH₃ (amoniac), H₂S (hydro sunfua) từ chất thải tích tụ, hoặc oxy hòa tan thấp (<4 mg/L), làm giảm miễn dịch và dễ nhiễm bệnh.
Nguồn nước ô nhiễm mang theo mầm bệnh từ sông, kênh hoặc ao lân cận.
Biện pháp phòng ngừa và điều trị viêm ruột trên tôm
Đối với bệnh viêm ruột trên tôm, phòng ngừa được xem là giải pháp then chốt. Thay vì chỉ xử lý khi bệnh bùng phát, người nuôi cần xây dựng chiến lược quản lý toàn diện từ môi trường, dinh dưỡng cho đến giám sát sức khỏe. Cách tiếp cận đồng bộ này không chỉ giúp hạn chế rủi ro mà còn tạo nền tảng cho mô hình nuôi bền vững.
Quản lý môi trường là yếu tố đầu tiên cần chú trọng. Người nuôi phải duy trì ổn định các chỉ số nước, kiểm soát pH, độ mặn và nhiệt độ bằng vôi sống hoặc hệ thống sục khí. Nước ao cần được thay định kỳ 10–20% mỗi tuần, kết hợp xử lý khí độc bằng zeolite hoặc chế phẩm sinh học. Ngoài ra, việc diệt khuẩn 7–10 ngày/lần giúp hạn chế sự phát triển của vi khuẩn Vibrio, trong khi oxy hòa tan phải luôn được duy trì ở mức cao, đặc biệt vào mùa mưa.
Quản lý dinh dưỡng giữ vai trò quan trọng không kém. Thức ăn cần được lựa chọn từ nhà cung cấp uy tín, tránh ẩm mốc hay hết hạn sử dụng. Người nuôi nên cho ăn đúng khẩu phần, khoảng 3–5% trọng lượng tôm/ngày, chia nhiều bữa để hạn chế dư thừa. Việc bổ sung probiotic hoặc men vi sinh đường ruột (như Bacillus spp.) định kỳ cũng rất cần thiết để cân bằng hệ vi sinh có lợi và cải thiện khả năng tiêu hóa của tôm.
Giám sát và phát hiện sớm là “tấm khiên” bảo vệ cuối cùng. Người nuôi cần quan sát sức khỏe đàn tôm hàng ngày, phát hiện kịp thời các biểu hiện bất thường như tôm bỏ ăn, bơi lờ đờ, ruột trống hoặc phân trắng. Song song, việc kiểm tra chất lượng nước bằng kit test hoặc gửi mẫu đến phòng xét nghiệm sẽ giúp phát hiện nguy cơ sớm và có biện pháp xử lý kịp thời.
Như vậy, viêm ruột trên tôm có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát. Khi người nuôi áp dụng đồng bộ các biện pháp trên, không chỉ hạn chế rủi ro, bảo vệ sản lượng và lợi nhuận mà còn góp phần thúc đẩy mô hình nuôi tôm bền vững, an toàn hơn cho ngành thủy sản.