
Chia sẻ nội dung:
Bệnh hoại tử cơ ở tôm: Cơ chế gây bệnh, nhận diện và giải pháp quản lý toàn diện
Bệnh hoại tử cơ là một trong những hội chứng phổ biến và phức tạp trong nuôi tôm, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng thương phẩm. Tình trạng này thường gặp ở cả tôm sú (Penaeus monodon) và tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei) trong các giai đoạn nuôi khác nhau, đặc biệt là khi tôm chịu stress do môi trường, dinh dưỡng hoặc nhiễm mầm bệnh.
Cơ chế gây bệnh: Nhìn từ góc độ sinh lý cơ
Hoại tử cơ là hiện tượng tế bào cơ bị phá hủy và chết đi do nhiều yếu tố tác động. Khi tôm gặp các điều kiện bất lợi như thiếu oxy, thay đổi pH hoặc nhiệt độ đột ngột, hoạt động trao đổi chất trong tế bào cơ bị rối loạn. Màng tế bào bị tổn thương, dẫn đến rò rỉ ion và enzym nội bào, gây chết tế bào và làm cơ bị đục màu.
Đặc biệt, khi tôm bị thiếu dinh dưỡng, nhất là thiếu vitamin C, quá trình tổng hợp collagen bị cản trở, làm suy yếu mô liên kết giữa các bó cơ, khiến tôm dễ bị tổn thương và hoại tử.
Phân loại hoại tử cơ trên tôm
Hoại tử cơ do sinh lý: Stress môi trường
Xuất hiện chủ yếu ở tôm dưới 30 ngày tuổi hoặc trong giai đoạn sau khi thả giống.
Cơ chuyển màu trắng đục, thường tập trung ở phần đuôi hoặc lưng tôm.
Có thể phục hồi nếu cải thiện điều kiện ao nuôi và bổ sung dinh dưỡng kịp thời.
Hoại tử cơ do bệnh lý: Virus hoặc vi khuẩn
Virus IMNV là tác nhân chính gây hoại tử cơ mang tính truyền nhiễm, lây lan nhanh qua đường tiêu hóa, nước và tiếp xúc. Đây là một trong những bệnh gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng trong ngành nuôi trồng thủy sản. Xuất hiện lần đầu tại Brazil năm 2002. Đã được báo cáo tại Indonesia, Thái Lan, và một số nước Đông Nam Á (có nguy cơ cao ở Việt Nam nếu không kiểm soát chặt).
Vi khuẩn Vibrio harveyi, V. parahaemolyticus… cũng có thể gây viêm cơ, hoại tử nếu môi trường nuôi ô nhiễm.
Tôm bị nhiễm có xu hướng co rút, yếu vận động, tỷ lệ chết cao và không phục hồi.
Xử lý khi phát hiện tôm nhiễm bệnh
Giảm lượng thức ăn, tăng cường sục khí, bổ sung khoáng, vitamin tổng hợp.
Dùng vi sinh phân hủy khí độc để giảm stress môi trường.
Nếu nghi ngờ nhiễm IMNV, cần thu hoạch sớm, tiêu hủy tôm chết đúng quy trình, tránh lây lan.
Bệnh hoại tử cơ không chỉ là một dấu hiệu lâm sàng mà còn là chỉ điểm cho các vấn đề sâu hơn trong hệ thống nuôi như stress môi trường, thiếu dinh dưỡng, hoặc nhiễm mầm bệnh nguy hiểm. Việc đầu tư vào quản lý tổng hợp từ khâu ương giống, chuẩn bị ao, đến chăm sóc dinh dưỡng và phòng bệnh chủ động sẽ giúp người nuôi kiểm soát tốt hội chứng này.
Đặc biệt, trong bối cảnh biến đổi khí hậu và nuôi thâm canh mật độ cao, việc nâng cao hiểu biết sinh lý bệnh và ứng dụng công nghệ sinh là xu hướng tất yếu để phát triển bền vững ngành tôm Việt Nam.