Món quà nắng gió của “xứ sở thần tiên”

Loài hến này có tên khoa học là Corbicula fluminea, được khai thác chủ yếu tại các dòng sông, rạch hoặc cồn, do đó màu sắc và kích cỡ có sự thay đổi tùy theo từng vùng nước. Hến sống ở rạch thường có màu sáng hơn, ở sông màu thường sẫm, còn hến ở cồn có ánh xanh nhạt. Khi vỏ hến ngả vàng nhẹ, phần ruột bên trong thường dày và trắng, phù hợp để chế biến món phơi nắng.

Tại một số địa phương, hến phơi một nắng còn được gọi bằng tên “Lía”, là một cách gọi quen thuộc của người dân bản xứ dành cho loại hến sau khi đã phơi sơ qua nắng. Theo người dân địa phương, món hến phơi muối ớt có nguồn gốc từ cộng đồng Chăm, sau đó lan rộng và trở thành món ăn phổ biến tại An Giang, Đồng Tháp và nhiều tỉnh miền Tây khác. Sự phổ biến của món ăn này tăng lên khi một số kênh nội dung ẩm thực trên mạng xã hội giới thiệu, thu hút sự quan tâm của người tiêu dùng ở các đô thị lớn như TP. Hồ Chí Minh.

Quy trình chuẩn bị và sơ chế 

Hến sau khi thu hoạch cần được làm sạch để loại bỏ bùn cát. Người dân thường ngâm hến trong nước sạch hoặc nước vo gạo từ một đến hai giờ để hến nhả hết tạp chất. Sau khi ngâm đủ thời gian, hến được rửa lại nhiều lần với nước và để ráo. Việc sơ chế kỹ giúp phần thịt hến đạt chất lượng tốt sau khi phơi.

Khi thịt hến đã ráo nước, người chế biến bắt đầu ướp gia vị. Thành phần thường gồm muối, ớt, bột ngọt rồi trộn đều để gia vị thấm vào mô thịt.Tỷ lệ muối và ớt được điều chỉnh tùy theo khẩu vị, nhưng nhìn chung món ăn này có vị cay và mặn nhẹ, giúp bảo quản tốt hơn sau khi phơi.Sau đó hến sẽ được mang đi phơi dưới nắng gắt vài tiếng để hến vừa ngấm gia vị và được hun chín tái. 

Kỹ thuật giữ vị của người nghệ nhân 

Phơi nắng là giai đoạn quyết định độ dẻo và hương vị của món hến muối ớt. Sau khi ướp, thịt hến được trải thành lớp mỏng trên khay hoặc mâm. Khay được đặt ở nơi có nắng gắt và thoáng gió. Tùy theo thời tiết, thời gian phơi có thể kéo dài từ vài giờ đến một ngày. Nắng mạnh giúp hến đạt độ khô bề mặt nhưng vẫn giữ được độ dẻo bên trong.

Khi hến đạt độ khô nhất định, người dân thường phủ một lớp túi nilon mỏng lên bề mặt để giữ lại hơi nóng. Hơi nóng này giúp thịt hến giữ được màu đẹp và hạn chế sự thất thoát nước ngọt tự nhiên. Kỹ thuật này đồng thời tạo hiệu ứng “hun tái”, giúp thịt hến có vị ngọt đậm, độ dai vừa phải và hương đặc trưng sau khi phơi.

Mùa thu hoạch hến thường diễn ra từ khoảng tháng 10 đến tháng 4 năm sau. Đây là giai đoạn hến nhiều thịt và chất lượng tốt. Thời điểm đầu mùa, giá hến dao động trong khoảng 20.000 đến 25.000 đồng mỗi kilogram tùy khu vực. Hến phơi muối ớt sau khi hoàn thiện thường được bán ở các khu chợ nhỏ, cổng trường hoặc các điểm bán đặc sản địa phương.

Hến phơi và nét ẩm thực miệt vườn

Hến phơi muối ớt có thể được sử dụng làm món ăn vặt hoặc kết hợp với cơm trắng. Người dân miền Tây thường ăn hến phơi cùng nước mắm me, tạo sự cân bằng giữa vị ngọt của thịt hến và vị chua nhẹ của nước mắm me. 

Hến phơi muối ớt cũng được dùng trong chế biến các món đơn giản như hến xào tỏi. Tỏi được phi thơm, sau đó cho hến vào đảo nhanh tay để giữ độ dẻo. Món ăn này được đánh giá là đậm đà nhờ sự kết hợp giữa vị ngọt của hến và hương đặc trưng của tỏi khi đun nóng.

Ngoài ra, món hến phơi muối ớt có thể được sử dụng kèm các loại nước uống mát như mủ trôm (lấy từ nhựa cây bông vải), nước sâm hoặc nước hạt muồng. Các loại nước này có tính thanh nhiệt và không làm mất hương vị nguyên bản của hến. Người dùng có thể chọn cách kết hợp này trong những ngày trời nóng để tạo cảm giác dễ chịu hơn khi thưởng thức món ăn.

Hến phơi muối ớt là món ăn phản ánh rõ nét văn hóa ẩm thực vùng sông nước, từ cách chế biến đơn giản đến hương vị đặc trưng của hến sông. Quy trình ngâm, sơ chế, ướp và phơi nắng tạo nên sản phẩm có độ dai nhẹ, vị mặn ngọt hài hòa và dễ bảo quản. Món ăn dân dã này không chỉ được người dân địa phương ưa chuộng mà còn thu hút sự quan tâm của người tiêu dùng ở nhiều khu vực khác nhờ hương vị đặc trưng và cách chế biến phù hợp với điều kiện khí hậu miền Tây.