_1750835287.jpg "Thành bại tại hên xui - Bi kịch của con tôm Việt")
Chia sẻ nội dung:
Thành bại tại hên xui - Bi kịch của con tôm Việt
“Vụ này xui quá!”, câu nói quen thuộc của người nuôi mỗi lần ao tôm thất bát. Phải chăng chúng ta đã quá quen với cái “xui”, đến mức không còn thảng thốt khi biết rằng tỷ lệ thành công trong nuôi tôm ở Việt Nam chỉ vỏn vẹn 40%? Nỗi đau này đâu còn là rủi ro cá nhân, mà là bi kịch lẩn quẩn của cả một ngành đang phó mặc số phận cho may rủi.
Sự “xui” dai dẳng của con tôm Việt
Tỷ lệ nuôi tôm thành công tại Việt Nam hiện chỉ đạt khoảng 40%, tức chỉ một phần nhỏ các vụ nuôi mang lại lợi nhuận hoặc hòa vốn. Ngược lại, 60% còn lại kết thúc bằng thiệt hại tài chính, mất trắng hoặc thua lỗ.
Tỷ lệ này thấp hơn đáng kể so với các quốc gia còn lại trong top 5 nước nuôi tôm hàng đầu thế giới, nơi Việt Nam đang giữ vị trí thứ 4. Tại Ecuador, tỷ lệ thành công đạt khoảng 70%, có vùng lên đến 90%. Trung Quốc duy trì mức ổn định từ 70–80%, Ấn Độ đạt khoảng 60–70%. Indonesia, nước đứng thứ 5 sau Việt Nam, cũng đạt từ 50–60%. So với mặt bằng chung của nhóm dẫn đầu, Việt Nam đang tụt lại rõ rệt về hiệu quả và năng lực kiểm soát rủi ro.
Năm 2024, giá trị xuất khẩu tôm của Việt Nam đạt 3,9 tỷ USD. Nhưng nếu chỉ đạt 40% vụ nuôi thành công, đồng nghĩa với việc tiềm năng thật sự của ngành có thể lên gần 10 tỷ USD. Như vậy, chúng ta đang để mất khoảng 6 tỷ USD mỗi năm do ao nuôi thất bại, một con số quá lớn để lý giải đơn giản bằng hai chữ “hên xui”.
“Xui” thật ra là hệ quả của sự mù mờ
Một trong những nguyên nhân cốt lõi khiến nghề nuôi tôm tại Việt Nam vẫn bị coi là “hên xui” chính là việc thiếu công cụ và hệ thống quản trị rủi ro dựa trên dữ liệu. Trong một ao tôm, người nuôi phải đối mặt với hàng loạt biến số như pH, DO, độ mặn, nhiệt độ, dịch bệnh, thời tiết,... nhưng phần lớn vẫn đang ra quyết định dựa trên cảm tính hoặc kinh nghiệm cá nhân.
Khi không có dữ liệu tích lũy từ các vụ trước, không có dữ liệu theo dõi từ vụ hiện tại, không có thiết bị giám sát môi trường theo thời gian thực, và càng không có công cụ nào để phân tích xu hướng, người nuôi buộc phải đoán thay vì quản lý.
Thực tế cho thấy, tư duy cảm tính trong nghề nuôi tôm không phải là nguyên nhân gốc rễ, mà là hệ quả của việc thiếu công cụ để ra quyết định dựa trên logic và dữ liệu. Kinh nghiệm cá nhân, dù quý giá, vẫn mang tính chủ quan và khó kiểm chứng trong những điều kiện nuôi tôm vốn nhiều biến động. Chính vì vậy, quy trình nuôi khó chuẩn hóa, khó nhân rộng và dễ thất bại khi rủi ro bất ngờ xảy ra.
Lối thoát khỏi vòng xoáy “hên xui”
Khi thất bại tiếp diễn qua nhiều năm, ngành tôm Việt Nam không thể tiếp tục dựa vào kinh nghiệm, phản ứng chậm và phó mặc rủi ro. Nhưng làm thế nào để thoát khỏi cách vận hành mù mờ và cảm tính?
Lối đi rõ ràng nhất là chuyển sang vận hành dựa trên dữ liệu. Người nuôi cần được tiếp cận công nghệ, có khả năng theo dõi và phân tích dữ liệu, từ đó ra quyết định dựa trên các chỉ số cụ thể thay vì trực giác. Đây không chỉ là một bước tiến kỹ thuật, mà là nền tảng để hình thành một ngành tôm hiện đại, chuyên nghiệp và bền vững.
Mô hình vận hành mới của ngành tôm được kiến tạo từ ba trụ cột công nghệ:
- Tầm soát bệnh chủ động: Phòng LAB thủy sản không chỉ chẩn đoán khi tôm đã mắc bệnh, mà còn có thể phát hiện sớm mầm bệnh, thậm chí dự báo nguy cơ trước khi có triệu chứng lâm sàng. Đây là bước chuyển từ chữa bệnh sang phòng bệnh chủ động.
- Công nghệ IoT: Giúp theo dõi liên tục các chỉ số môi trường, tự động hóa các thao tác, đồng thời phát cảnh báo kịp thời khi có dấu hiệu bất thường.
- Ứng dụng AI: Phân tích dữ liệu từ nhiều ao nuôi để dự báo rủi ro, tối ưu quy trình và đưa ra khuyến nghị chính xác theo điều kiện cụ thể từng ao.
Việc áp dụng mô hình này không chỉ giúp tăng tỷ lệ thành công, mà còn mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt. Người nuôi có thể kiểm soát tốt môi trường, sử dụng thức ăn, điện và hóa chất một cách hợp lý hơn, từ đó giảm chi phí và tăng lợi nhuận.
Toàn bộ quy trình nuôi minh bạch cũng sẽ giúp chứng minh với thị trường rằng con tôm được nuôi an toàn, sạch và có trách nhiệm. Đây là điều kiện tiên quyết để đi sâu các thị trường tiêu chuẩn cao như Châu Âu, Nhật Bản, Hoa Kỳ, nơi người mua ngày càng quan tâm đến truy xuất nguồn gốc và tính bền vững trong sản xuất.
Tương lai của ngành tôm nằm khả năng vận hành bằng hệ thống thông minh, nơi mọi quyết định được dẫn dắt bởi khoa học, công nghệ và dữ liệu khoa học. Đây không chỉ là xu hướng, mà là điều kiện sống còn để ngành tôm Việt vươn lên bền vững trên bản đồ thế giới.