Chia sẻ nội dung:
Bệnh do ký sinh trùng Enterocytozoon hepatopenaei (EHP) là một trong những thách thức lớn đối với ngành nuôi tôm hiện nay.
EHP là một loại vi bào tử trùng gây bệnh chủ yếu ở tôm thẻ chân trắng và tôm sú. Bệnh này không trực tiếp gây tử vong nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến tốc độ tăng trưởng và năng suất, gây thiệt hại kinh tế lớn cho người nuôi. Bệnh EHP lây lan nhanh chóng và khó kiểm soát, đặc biệt trong các hệ thống nuôi mật độ cao và môi trường ao nuôi bị ô nhiễm.
Hiểu về EHP và tác động của nó
EHP là một vi bào tử trùng ký sinh trong tế bào gan tụy của tôm, gây rối loạn chức năng tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng. Khi tôm bị nhiễm EHP:
- Tôm không thể chuyển hóa thức ăn hiệu quả, dẫn đến kích thước không đồng đều và thời gian nuôi kéo dài.
- Thời gian nuôi dài hơn đồng nghĩa với việc tiêu tốn nhiều thức ăn và năng lượng quản lý hơn.
- EHP có thể tồn tại trong bùn đáy ao, nước và cơ thể các động vật mang mầm bệnh khác, khiến việc kiểm soát trở nên phức tạp.
Các biện pháp hạn chế thiệt hại từ EHP
Chọn giống sạch bệnh
Kiểm tra PCR: Sử dụng kỹ thuật PCR để kiểm tra mầm bệnh trong tôm giống trước khi thả. Giống sạch bệnh là yếu tố quan trọng để ngăn chặn EHP từ đầu chuỗi sản xuất.
Nguồn giống uy tín: Chọn mua tôm giống từ các trại giống có chứng nhận và quản lý tốt các yếu tố an toàn sinh học.
Xử lý ao nuôi trước khi thả tôm
Nạo vét bùn đáy: Bùn đáy là nơi tồn tại và phát triển của bào tử EHP. Loại bỏ hoàn toàn bùn đáy và các chất hữu cơ tích tụ.
Khử trùng ao: Sử dụng vôi nông nghiệp, chlorine hoặc các chất khử trùng chuyên dụng để tiêu diệt mầm bệnh.
Phơi đáy ao: Phơi khô đáy ao 7-10 ngày để tiêu diệt vi khuẩn và ký sinh trùng.
Xử lý nguồn nước
Nguồn nước sạch: Lọc và lắng nước kỹ càng trước khi cấp vào ao. Nguồn nước không ô nhiễm giúp giảm nguy cơ mang mầm bệnh vào ao nuôi.
Diệt khuẩn: Sử dụng các chất diệt khuẩn phù hợp để loại bỏ vi khuẩn và ký sinh trùng trong nước.
Tăng cường an toàn sinh học
Kiểm soát người và phương tiện: Hạn chế người lạ ra vào khu vực ao nuôi và khử trùng dụng cụ, thiết bị trước khi sử dụng.
Ngăn ngừa động vật mang mầm bệnh: Cần có lưới chắn để ngăn chim, cua, cá và các loài động vật hoang dã khác xâm nhập vào ao nuôi.
Chế độ dinh dưỡng và quản lý thức ăn
Bổ sung dinh dưỡng
Men vi sinh: Sử dụng men vi sinh giúp cải thiện hệ tiêu hóa của tôm, từ đó giảm tác động của EHP lên gan tụy.
Khoáng chất và vitamin: Bổ sung khoáng và vitamin giúp tăng sức đề kháng, giảm stress cho tôm.
Chất kích thích miễn dịch: Sử dụng các sản phẩm chứa beta-glucan, mannan-oligosaccharide hoặc các chất tự nhiên có khả năng kích thích hệ miễn dịch của tôm.
Quản lý lượng thức ăn
Cho tôm ăn đúng khẩu phần và không để thức ăn thừa tồn đọng trong ao. Thức ăn dư thừa là nguồn chất hữu cơ làm tăng nguy cơ phát triển mầm bệnh, bao gồm cả EHP.
Quản lý chất lượng nước và môi trường
Duy trì chất lượng nước ổn định
pH và oxy hòa tan (DO): Duy trì pH ở mức 7.5-8.5 và DO trên 5 mg/L.
Kiểm soát độ trong của nước: Đảm bảo nước có màu xanh lục hoặc vàng nhạt, tránh để nước bị ô nhiễm hữu cơ.
Sử dụng chế phẩm sinh học
Hạn chế bào tử EHP: Đánh vi sinh định kỳ để phân hủy chất hữu cơ, giảm nguy cơ tích tụ mầm bệnh trong đáy ao.
Ức chế vi khuẩn có hại: Sử dụng các chế phẩm sinh học có chứa Bacillus hoặc Lactobacillus để tạo môi trường cạnh tranh với vi khuẩn và ký sinh trùng có hại.
Kiểm soát mật độ nuôi
Nuôi mật độ vừa phải: Mật độ quá cao làm tăng nguy cơ lây lan EHP và khiến môi trường nhanh chóng bị ô nhiễm.
Áp dụng mô hình nuôi ghép: Kết hợp nuôi tôm với các loài thủy sản khác như cá rô phi để giúp cải thiện chất lượng nước và giảm bớt mầm bệnh.
Theo dõi và phát hiện sớm bệnh EHP
Quan sát tôm thường xuyên
Dấu hiệu tôm nhiễm EHP: Tôm chậm lớn, ăn ít, kích thước không đồng đều.
Lấy mẫu kiểm tra: Định kỳ lấy mẫu tôm để kiểm tra gan tụy bằng cách quan sát kính hiển vi hoặc gửi mẫu xét nghiệm PCR.
Quản lý tình trạng bệnh
Nếu phát hiện tôm bị nhiễm EHP, nhanh chóng giảm mật độ nuôi và bổ sung vi sinh hoặc men tiêu hóa để giảm thiệt hại.
Đào tạo và nâng cao nhận thức
Người nuôi cần thường xuyên tham gia các lớp tập huấn, hội thảo về phòng ngừa và xử lý bệnh EHP. Nâng cao kiến thức về an toàn sinh học và quản lý môi trường sẽ giúp kiểm soát dịch bệnh hiệu quả hơn.
Hạn chế thiệt hại từ bệnh EHP không chỉ đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng mà còn cần một quy trình quản lý toàn diện, từ khâu chọn giống, cải tạo ao đến theo dõi tôm trong suốt vụ nuôi. Việc áp dụng đồng bộ các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát mầm bệnh sẽ giúp người nuôi giảm thiểu rủi ro, bảo vệ năng suất và lợi nhuận.
Với sự phối hợp chặt chẽ giữa người nuôi, nhà khoa học và các cơ quan quản lý, ngành nuôi tôm hoàn toàn có thể vượt qua thách thức từ EHP, phát triển bền vững và mang lại giá trị kinh tế cao.