Chia sẻ nội dung:
Bệnh hoại tử thần kinh (Viral Nervous Necrosis – VNN), còn được gọi là bệnh thần kinh não võng mạc, là một trong những căn bệnh nguy hiểm nhất trong nuôi cá biển
Ở giai đoạn cá bột và cá giống, tỷ lệ chết có thể lên đến 100%, gây thiệt hại nặng nề và khiến người nuôi đối diện với nguy cơ mất trắng. Hiện nay chưa có thuốc đặc trị, vì vậy phòng ngừa là giải pháp duy nhất giúp bảo vệ đàn cá.
Nguyên nhân và cơ chế lây lan
Bệnh hoại tử thần kinh (VNN) do virus thuộc giống Nodavirus gây ra. Đây là loại virus có ái tính đặc biệt với hệ thần kinh trung ương và võng mạc, khiến cá bị rối loạn khả năng điều khiển vận động và thị giác. Điểm nguy hiểm là virus này có thể tồn tại rất lâu trong môi trường nước biển, kể cả khi không còn vật chủ, nên khả năng bùng phát dịch bệnh trong ao nuôi luôn tiềm ẩn.
Cơ chế lây lan của VNN diễn ra theo nhiều con đường. Trứng cá từ cá bố mẹ mang mầm bệnh có thể chứa sẵn virus và truyền thẳng sang thế hệ sau. Trong quá trình nuôi, virus cũng phát tán nhanh qua nguồn nước chung, qua tiếp xúc trực tiếp giữa cá khỏe và cá bệnh, hoặc qua các dụng cụ nuôi chưa được khử trùng. Ngoài ra, các sinh vật trung gian như cua, ghẹ, động vật phù du cũng có thể mang mầm bệnh và đưa virus vào hệ thống nuôi.
Đặc biệt, môi trường nuôi nhiều biến động như nhiệt độ thay đổi đột ngột, độ mặn không ổn định hoặc nước chứa hàm lượng khí độc cao sẽ khiến cá bị stress, giảm sức đề kháng. Khi đó, chỉ cần một lượng virus nhỏ cũng đủ gây bùng phát dịch trong đàn cá. Đây chính là lý do vì sao VNN thường xuất hiện nghiêm trọng nhất ở các trại nuôi giống – nơi cá còn non yếu và rất nhạy cảm với các tác động bên ngoài.
Dấu hiệu nhận biết sớm
Việc phát hiện sớm triệu chứng của bệnh VNN sẽ giúp người nuôi có biện pháp xử lý kịp thời. Cá bệnh thường bơi bất thường, xoay vòng, lộn ngược hoặc di chuyển không định hướng. Bên cạnh đó, nhiều cá thể có biểu hiện thở gấp, bơi lờ đờ và thường nổi gần mặt nước để lấy oxy.
Ngoài những thay đổi về hành vi, màu sắc cơ thể cũng là dấu hiệu cần chú ý. Cá có thể sẫm màu hơn bình thường hoặc trở nên nhạt màu rõ rệt. Một số trường hợp xuất hiện dị dạng như đầu to bất thường, bụng phình to, cho thấy tác động nghiêm trọng của virus lên cơ thể. Khi phát hiện những dấu hiệu này, cần lập tức cách ly cá bệnh để tránh lây lan cho cả đàn.
Biện pháp phòng ngừa toàn diện
Phòng bệnh VNN hiệu quả đòi hỏi một chiến lược đồng bộ, bao gồm kiểm soát con giống, quản lý môi trường nuôi và thực hiện an toàn sinh học nghiêm ngặt.
Với con giống, người nuôi nên chỉ chọn mua từ cơ sở uy tín, có chứng nhận kiểm dịch và kết quả xét nghiệm PCR âm tính với virus VNN. Cá bố mẹ phải khỏe mạnh, không mang mầm bệnh và trứng cá cần được xử lý bằng hóa chất chuyên dụng trước khi ấp nở để tiêu diệt mầm bệnh tiềm ẩn.
Trong quản lý môi trường, nước biển đưa vào ao nuôi cần được xử lý bằng ozone hoặc tia UV để tiêu diệt virus ngoài tự nhiên. Người nuôi phải thường xuyên theo dõi các chỉ số quan trọng như nhiệt độ, độ mặn, pH và nồng độ khí độc (NH₃, H₂S). Khi môi trường nước ổn định, sức đề kháng của cá sẽ được cải thiện, hạn chế nguy cơ bùng phát dịch.
Yếu tố an toàn sinh học đóng vai trò cuối cùng nhưng vô cùng quan trọng. Toàn bộ dụng cụ, lưới và trang thiết bị nuôi cần được khử trùng định kỳ. Cá bệnh phải được cách ly và xử lý riêng biệt. Ngoài ra, cần ngăn chặn sinh vật trung gian như cua, ghẹ mang mầm bệnh xâm nhập ao nuôi, đồng thời hạn chế tối đa sự ra vào của người lạ và phương tiện.
Bệnh hoại tử thần kinh (VNN) là mối đe dọa nghiêm trọng đối với nghề nuôi cá biển, nhưng không phải không thể kiểm soát. Khi người nuôi áp dụng nghiêm ngặt các biện pháp phòng ngừa từ khâu con giống, môi trường cho đến an toàn sinh học, đàn cá sẽ được bảo vệ tối đa. Đây là chìa khóa để giảm rủi ro, ổn định sản xuất và hướng tới những vụ nuôi thành công, bền vững.