Chia sẻ nội dung:
Tên khoa học của tôm thẻ chân trắng là Penaeus vannamei hay Litopenaeus vannamei?
Nhiều người không khỏi bối rối khi bắt gặp hai tên khoa học của tôm thẻ chân trắng là: Penaeus vannamei và Litopenaeus vannamei. Vậy, đâu mới là danh pháp chính xác theo hệ thống phân loại khoa học hiện đại, và tại sao sự nhầm lẫn này lại tồn tại?
Danh pháp chính thức hiện nay của tôm thẻ chân trắng
Tên khoa học chính thức hiện nay của tôm thẻ chân trắng: Litopenaeus vannamei
Theo các cơ sở dữ liệu phân loại sinh vật uy tín và các công bố khoa học cập nhật nhất, tên khoa học được chấp nhận rộng rãi cho tôm thẻ chân trắng là Litopenaeus vannamei.
Hệ thống phân loại đầy đủ của loài này như sau:
• Ngành: Arthropoda (Động vật chân đốt)
• Lớp: Malacostraca (Giáp xác)
• Bộ: Decapoda (Mười chân)
• Họ: Penaeidae (Tôm he)
• Giống: Litopenaeus
• Loài: Litopenaeus vannamei (Boone, 1931)
Đây là tên gọi chuẩn mực cần được sử dụng trong các văn bản khoa học, tài liệu học thuật và các báo cáo chính thức để đảm bảo tính chính xác và thống nhất.
Lịch sử đằng sau sự thay đổi tên gọi
Ban đầu, khi được mô tả lần đầu bởi nhà khoa học Boone vào năm 1931, loài tôm này được đặt tên là Penaeus vannamei. Tên gọi này đã được sử dụng phổ biến trong suốt nhiều thập kỷ.
Bước ngoặt xảy ra vào năm 1997, khi hai nhà phân loại học là Isabel Pérez Farfante và Brian Kensley công bố một công trình nghiên cứu đồ sộ về phân loại lại các loài tôm he. Dựa trên những khác biệt rõ rệt về đặc điểm hình thái, đặc biệt là cấu trúc của cơ quan sinh dục ngoài (petasma ở con đực và thelycum ở con cái), họ đã đề xuất tách giống Penaeus thành nhiều giống mới.
Theo cuộc tái phân loại này, tôm thẻ chân trắng cùng với một số loài khác đã được chuyển từ giống Penaeus sang giống mới có tên là Litopenaeus. Kể từ đó, Litopenaeus vannamei trở thành danh pháp hợp lệ, trong khi Penaeus vannamei được xem là một danh pháp đồng nghĩa (synonym) – tức là một tên gọi cũ đã được thay thế.
Tại sao tên cũ Penaeus vannamei vẫn phổ biến?
Mặc dù đã có sự thay đổi chính thức gần ba thập kỷ, tên gọi Penaeus vannamei vẫn tồn tại song song vì một số lý do:
1. Di sản của tài liệu cũ: Vô số sách, giáo trình, bài báo nghiên cứu và tài liệu kỹ thuật được xuất bản trước năm 1997 đều sử dụng tên Penaeus vannamei. Những tài liệu này vẫn còn giá trị và được lưu hành rộng rãi.
2. Thói quen sử dụng: Nhiều nhà khoa học, người quản lý, nông dân và doanh nhân trong ngành thủy sản đã quá quen thuộc với tên gọi cũ và tiếp tục sử dụng nó trong giao tiếp hàng ngày, trên các nhãn mác sản phẩm và trong các văn bản không yêu cầu tính học thuật nghiêm ngặt.
3. Tranh luận khoa học: Mặc dù việc tái phân loại được đa số cộng đồng khoa học chấp nhận, vẫn có một số ít nhà nghiên cứu cho rằng việc phân chia chỉ dựa vào hình thái học chưa hoàn toàn tương thích với các phân tích di truyền phân tử. Họ cho rằng bằng chứng di truyền chưa đủ mạnh để tách nhóm và đề nghị giữ nguyên tên giống Penaeus. Một bài báo khoa học vào năm 2022 đã thảo luận lại vấn đề này, cho thấy cuộc tranh luận vẫn còn âm ỉ, dù Litopenaeus vẫn là tên gọi chiếm ưu thế tuyệt đối.
Nên sử dụng tên khoa học nào của tôm thẻ chân trắng?
Để đảm bảo tính chính xác, cập nhật và chuyên nghiệp, chúng ta nên tuân thủ theo quy chuẩn quốc tế:
• Trong nghiên cứu, học thuật và văn bản chính thức: Bắt buộc sử dụng tên Litopenaeus vannamei.
• Trong giao tiếp thực tiễn, thương mại hoặc để tránh gây nhầm lẫn: Có thể ghi rõ Litopenaeus vannamei (trước đây là Penaeus vannamei) trong lần đề cập đầu tiên. Cách viết này vừa thể hiện sự cập nhật, vừa giúp những người quen với tên cũ có thể hiểu rõ.
Việc hiểu rõ lịch sử và lý do của sự thay đổi tên khoa học không chỉ giúp chúng ta sử dụng thuật ngữ một cách chính xác mà còn hỗ trợ hiệu quả hơn trong việc tra cứu và tham khảo các tài liệu khoa học từ cũ đến mới, góp phần vào sự chuẩn hóa và phát triển bền vững của ngành tôm Việt Nam và thế giới.